Tunlai hian mi thenkhat in Lal Isua hnawl a Mizo Hnam Sakhua ‘tih-lar’ tum thar na deuh an nei ni in a lang. Chuvangin hmanlai kan pi leh pu te lo vawn sakhua kha eng ang nge a nih a, engtinnge anlo in sawngbawl tih hi tlem i han thlir tlang teh ang u,
‘Sakhua’ tih lo chhuahna chu, Sa leh khua hi pathian an ni ve ve a. Sa leh khua chu kai kawpin, ‘Sakhua’ an ti a ni. ‘Sa’ hi ‘vawk-in’ an be thin a, ‘Khua’ hi ‘Sial-in’ an be thin. ‘Sakhaw biakna’ hi chu ‘mahni hnam’ Sadawt chauhvin an sawngbawl thei a ni.
Inthawi: Hei hi chu damlo tihdam nan a, a ‘ti-na tu’ ‘tlawn nan’ leh ‘tihlungawi nan’ a ni. Natna chi tinrengte hi a thawina tawk ran a awm hrang thliah a ni. Inthawina sawngbawltu hi Puithiam (Bawlpu) an ti a, ‘in-thawi’ hi tun laia daktawrin damdawi damlo te an chawh, an ei ang deuh hi a ni ve a; daktawr hi puithiam ang deuh an ni bawk, mahse Doctor te hi chu mi zawng zawng in an intawm thei a. Sakhaw sawngbawltu erawh chu mahni hnam sadawt hman tur a ni a, intawm theih a ni lo. (Kan Puithiam Lalber Isua kha chu khawvel mi zawng zawng tan a ni thung.)
Sakhua: Hei hi chu inthawina a ni lova, thiam hla erawh chu a nei ve tho, mihring siamtu leh venghimtu leh malsawmsak theitu pathian hnena chhungkaw inhlan thianghlimna a ni. Kum tina hman a tul kher lo va, tul hun erawh chu a awm thei thin a ni. A tul hun chu mahni emaw, mahni hnam sadawtin emaw a hriatpui thei a ni.
Sakhaw hrangte:
Hnuaipui: Hei hi Lusei leh Ralte leh hnam dang thenkhat te sakhua a ni a, Vawkpui khera hman tur a ni. In hnuaiah vawkpui chu an talh a, in hnuaiah an chhum a, ‘a serh’ leh ‘a lu’ kawmchar ban thlang bulah, thuk takah an phum a, ui hai chhuah theih loh turin an delh nghet a; a sa chu in chhungah an ei a. Sakhaw sa a nih avangin thian tha te ei ve a thiang lo va, laichin hnaite chauh ei theih a nih avangin ni khatah ei zawh theih a ni lo va, mahse ni thum aia rei kawl theih a nilo.
Ei zawh hman loh chu paih mai tur a ni. Sadawtin a sawngbawl vek a, thiam hlaah chuan, vawkpui ti lovin ka ‘chhulpui’ an ti thin. A sa tui lai deuh deuh hmawm tawk lek leka zai thlak, a neitu nuin faikhiatin tam fe a keng a. Ni tlak hnuin sadawt chu inhnuai thawmmawl kar tinah a neitu nu nen an lut tlang kim vek a. Sadawt chuan thiam hla a chham zel a. A neitu nu sa ken kha an hmawm dun zel a. Chumi hnuah inchhungah an inzui kual vel dun leh ta zel a, banglai chhungah te an va inzui lut leh a, sa kha an ei zawh hnuin hnuaipui sawngbawl chu an zo ta a. Ruai kha ei thei tur chinin an kil ve ta a ni.
Hetia sadawt leh neitu nu an inzui an inzuina chhan hi hmanlaiin sadawt leh a neitu nu an inngaizawng a, an inzui ru a; danah neiin an ching hlen ta a ni tiin an sawi. Tin, hnuaipui hi inhnuaiah kher sawngbawl tur a nih avangin kan pi pute chu lei chhuatah an cheng thiang lo a ni. Miin a serh phum chu lai chhuak palh sela, vawkpui a chawi ang a; hnuaipui chu an hmang tha leh ang.
Tin, hnuaipui hmannaa an biak ber chu in hmun enkawltu leh vengtu hnena malsawmna leh hmuingil dilna a ni ber. Lei hi thuah riat awmin an ring a. Chumi thuah tina awm pathian an biakna chu a ni.
Sumchawng: Paihte leh Khelte hnam sakhua a ni, Liandova te unau siam liantu pitar Tlanglaunu an tih thin hnena malsawmna dilna a ni. Vanduaina emaw, hmuingil lohna neia an inhriat apiangin sumchawng hi vawkte hnute hne lai leh arpui hang siak kawmin an hmang thin. Tlanglaunu khan Liandova te unau a kalsan dawn khan, “Tanpui in ngaih hun apiangin, sumhmunah sumchawng rawn hmang thin ula, ka lo tanpui zel ang che u”, tiin thu a chah a. Sumhmun vai zingah a vir terh terh a, a bo ta a ni tih Paihte upaten an sawi.
Nutar: Pawi sakhua a ni ber a, Sakei biakna a ni. An hman a tul chuan, sakei an hmu an hmu a; an hman lawk loh chuan a lo hnai tawlh tawlh a, an inhnuaiah a lo bawk ta a; an la hman loh chuan sakei chuan an chhung zinga mi pakhat a seh thin an ti. Nutar hmang zat zattute chu sakeiin a seh ngai lo va, an ran pawh a seh ve ngai lo va, hlauh pawh an hlau lo. ‘Sakei seh kan ba ve lo’, an ti tlat mai. Nutar sakhua neitute chuan, sakei an khawih thiang lo va, a tihhlumna tur siam nan tak ngial pawh an hriamhrei hman an phal lo a ni.
Sakei tihhlum khuaa an rawn zawn luhin Nutar sakhuaa neitu chuan, tuibur thehin, zu an tulh a. ‘Ka pu, tu kutpalh kher nge i lo tawn le ?’ tiin lungchhe takin an tap thin a ni. Sakei aih hmuhnawm em em, mi zawng zawngin an en thup pawh an en ve duh ngai lo a. Nutar hman nan vawkpui an vulh hram hram thin. Sumhmunah an talh a, sumhmunah bawk an ei thin. In chhung leh pawnah he sakhaw sa hi a chhuakin a lut thiang lo va, ei zawh vek tur a ni. An ei sen loh leh an ei nawn leh thin a ni. Sakei aih ni hian an thlanthu a; thenrualin an ral ve thin.
Lolak: Hei hi Hnamte Sakhua a ni a. Sakhua zawng zawngah chuan huaisar berin an sawi thin. Lolak hman a tul chuan an in velah sava angin a thlawk ri fia fia thin a. An la hman loh chuan, an liang filawrah a lo fu leh a, an la hman loh fo chuan, an sumhmunah sumah a lo fu a, an la hman leh loh fo chuan an inah ruang chhuakin an sawi thin.
Tin, Lolak suma fu hmutute chuan, “Ar ngo var hlak ang a ni” tiin an sawi. Lolak hi ar nu ngo var hlakin an hmang thin a, ni engemawti chhung chu mikhual an thleng thiang lo a ni. Vawi khat pawh Lentlanga kan pi pute an la awm lain, Hnamte pa pakhat siam tumin pathian a inlar a; mahse Hnamte pa chuan, “Lolak ka hmang a, mikhual ka thleng thiang lo ve” a lo tih avangin, Zahmuaka fapa Thangura in ah a thleng ta a nih kha. Thangura chu pathian chuan a siam ta a, Hnamteho lal a lo ni ta a. A thlahte pawh Mizorama Sailo lal a kan neih te hi an ni.
Hnam dang chuan Hnamte sakhua Lolak hi an tih viau va, lo ri atan pawh Hnamte chu an hnualsuat deuh va, an buh chil ni pawhin hnam dang chuan buh an chil duh lo. “Lolakin min ruk sak ang a, kan neih tur ang kan nei pha lo vang” an ti thin a ni.
Tin, Lolak thlawk ri hriate chuan, “A ri fia fia” ti an awm a. ‘A ri far far mai’ ti an awm bawk a. Haw haw ang deuh hian “a ri ham ham mai”, ti an awm bawk.
*Kristianna kalsanin, Mizo Hnam Sakhuaah let dawn ta ila….khi tiang khi kan ni vel dawn a, Chhandamtu Lal Isua han then (kalsan) nan meuh chuan a tih tlak tak tak meuh a nge maw chu le?
Ziaktu: mr.Duhlova (misual.com)
I Ngaihdan Leh I Comment Hnutchhiah Te Kan Ngai Pawimawh A Ni. EmoticonEmoticon