Inpumkhatna

10:27 PM

Bible Changthlan:-
“Tin, a ringtu mipuite chu rilru hmun khat leh ngaihtuah hmun khatin an awm a: an zinga pakhat mahin an sum neih, “Ka ta bik a ni,” an ti lo; thil zawng zawng an intawm zawk thin.” (Tirhkohte 4:32)

1. Thuhma

Kan thupui hian huam chin a neih loh a vangin a zau em em mai a. Ziak thiam a harin ziak sen pawh a ni dawn lo a. Engpawhnise, kan theih ang tawkin inpumkhatna hi zir ho kan tum ang a. Duhthusam kan chhuah thei lo a nih pawhin mithiam kan nihlohna kan inhriatsak dawn a nia.

Kohhran hmasawn zel nan ruahmanna tam tak chhawp chhuah tur kan hriat ngei ka ring. Chung ruahmanna kawng tam tak chu ti hlawhtling tur chuan Kohhran mipuite kan inpumkhat a pawimawh a. Hmasawnna kawng tam tak bul thut chu inpumkhatna chauh hi a ni. Chuvangin inpumkhatna hi department hrang hrang te hian kan neih makmawh a ni a. Inpumkhatna kan tlakchham hun chu kan kehsawm hun tur a ni. Chutiang bawkin inpumkhatna kan chawisan hun chu harhna ropui tak lo chhuah hun a ni bawk ang.

Zirlai kan kalpui dan turah chuan huapzo inpumkhatna lam kan hawi deuh ber ang a. Chutatang chuan a chipchiar zawkin sawifiah kan tum leh dawn a ni. Nun hona kawnga inpumkhatna a awm theih nan Literature leh hruaitute pawimawhna tiin thupui te hmangin kan thenhrang ang a, tlangkawmnain kan ti tawp dawn a ni.

Kan thupuia kan luh tak tak hmain a hnuaia zawhna tlem ka rawn tar chhuah te hi kan rilruah mitinin chhanna kan hriat ang theuhin chhan hmasak theih ni se. Chungte chu: (1) Engvanginnge inpumkhatna hi mamawh nia kan in hriat? (2) Engvanginnge kan inpumkhat theih loh? (3) Inpumkhatna hi engtianga neih chi nge?

Inpumkhatna tih thumal awmzia hi sawifiah dan hrang hrang a awm thei ang a. Tuntumah chuan hetiang hian sawi dawn ta ila.
  1. Inpumkhatna chu thiltum thuhmun neia chu thiltum (goal) chu hlen chhuak tura tanrualna a ni.
  2. Inpumkhatna kan tih hi ‘inremna’ tih te pawhin kan sawi thei ang.
  3. Inpumkhatna kan tih hi kan biak Pathian “Jehova” nihna a ni a. Trinity thurin kan thlir chuan Pathian pakhata mi pathum “Pa, Fapa, Thlarau Thianghlim” inpumkhat tlat thu kan hmu thei a. A awlsam zawnga kan sawi chuan inpumkhatna chu “Taksa, Rilru, Thlarau” lama inzawmna, chu inzawmna chu nunhonaa a taka lo langchhuak chu a ni.
Kan thupuia kan luh tak tak hmain a hnuaia zawhna tlem ka rawn tar chhuah te hi kan rilruah mitinin chhanna kan hriat ang theuhin chhan hmasak theih ni se. Chungte chu 1.Engvanginnge inpumkhatna hi mamawh nia kan in hriat? 2. Engvanginnge kan inpumkhat theih loh? 3. Inpumkhatna hi engtianga neih chi nge?

2. Kohhran Tiak Tir Leh Tunlai Kohhran

Kohhran hmasa dinhmun leh tunlai kohhran dinhmun kan thlirin kohhran memberte inpumkhatna inthlauh zia fiah takin a lang a ni. Pathian zarah tunlai kohhran kan thlirin kawng tam takah hma kan sawn na sa hle mai. Pathian venhimna hnuaiah zalen takin rawng kan bawl thei a. Khawvel changkan dan mil zelin kohhran pawhin hma a sawn zel niin a lang. Kohhranah mi thiam leh rintlak tak tak te an lo chhuak zel bawk a. Heng zawng zawng hi Pathian malsawmna kan ti thei awm e. Amaherawhchu, kohhran hmasa ten an lo ngaih pawimawh em em thil pakhat kan changkang kan tih ruala kan tlakchham em em chu ngaihtuah ho kan tum ang a. Chuvangin, inpumkhatna hi Kristian kohhrana lo parvul leh turin nguntaka kan zir ho a tul a ni.

Mipui (Community) awm na hmun reng rengah chuan inpumkhatna hi kanin zirtir deuh zel a. kan ngaih pawimawh ang huin hma kan sawn mawh em em thung. A chhan ni a lang chu thuneih chakna leh lal chakna te hian kan thinlungah hmun a luah thuk em em a. chutatang chuan thil engkim chu siam that kan inbeisei thin. Mahse, mihring thinlung chu that lam aiin sual lam awn duh tlat a nih avangin mahni chi leh kuangte duhsakna a lo awm thin a. Induhsak bikna chuan hringnun chu a ti rualrem lo zo ta a. Chuvangin, heng thuneihna leh lalna te hian mihring nunhona kawnga lungrual taka thawh hona chu ti chhiain ‘mahni seh seh mual hrangah’ tiin min phel darh zo ta zel a ni.

Khawvel ah Chanchin tha hril darh a nih tan atanga marterte thisen hmanga kohhran a lo tiah tirh lai khan kohhran hmasa ten an lo ngaih pawimawh em em chu inpumkhatna hi a ni. Tihduhdahna leh hmuhsitna karah pawh theihtawp chhuahin taksa leh thlarau lamah Pathian chhungkua thar din tumin theihtawp an lo chhuah tawh thin a. Ei leh in chungchangah pawh angkhat vekin an lo khawsa thin a. An zingah rilru sual pua inlahrang an awm chuan Kohhran hruaitu ten an sualna ang zelin ro an rel sak thin (Tirh. 5:1-11). Heng zawng zawng kan thlir chuan Kriatian hmasa te khan inpumkhatna chu theih tawp chhuahin an lo humhalh thin a. Hun engtianga rei nge an lo humhalh theih tih erawh hriat a harsa. Hun a lo liam zela Kristian hmasa te karah inpumkhatna a lo chuai tan ta. A chhan chu an zingah induhsak bikna a lo awm a, chu chuan chhungkua khat anga an lo chen hona boruak hlu tak chu a ti chhe ta a ni (Tirh. 6:1).

Tunlai Kohhran pawh hi han thlir ila induhsak bik vanga Kohhran mipuite phunnawina leh inrelchhiatna a tam ta hle mai. Kohhran Thlarau thianghlim din ni siin chi leh kuangah kan buaia. Mi thenkhat chuan thiltihtheihna (Power) kan neih ve hunlai a nih phawt chuan ‘ka theih ve lai hian aw’ tiin keimahni leh kan unau hnaite tan hun tha kan zawng ran thin. He thil hi duhsakte tan zawng hlu hle mahse, mi thenkhat tan anhla chhamchhuah hun a thleng leh chawk thin. Heng thilte avang hian Kohhran rawngbawlna peng hrang hrangah ngetna a lo thlen a. midikte lu a haia a tawpah lamtang neia indona rapthlak Kohhran chhungah a thleng leh thin. Tunhmain tlangmite karah hnamkhat leh hnamkhat an lo indo thin a. Mi tam takin nunna an lo chan tawh thin. Heng indonaa hnehtu chan chang zawkte hian rorelna an chelh thin. Mahse, indonaa thite kha an hnampuite rilruah an cham reng a. Hundangah indona a chhuak leh thin avangin hriamhrei hmanga rorelna hian remna a thlen thei tak tak lo. Tunlai kan hun tawngah pawh hnam leh hnam, chi leh chi intliarna hmuntinah a hrang hle mai a. He boruak hi thil thar ni lovin, tunhma thil kha kan chawk tho leh lek a ni. A tlangpui thuin hnamtin inchenpawlhna kawngah mipui mimirte hi kan lentlak a rual a. Tawng hrang theuh mah ni ila kan hnam tawng pawh a in chawhpawlh vek tawh. Kan thuziakah te leh kan hlaah te erawh fiah takin a lang thung. Mahse, kanin hman tawmin tlangmi hla phuah a nih tawh phawt chuan kan in saktawm thei vek te hi hnam hrang hrang kara inpumkhatna tha tak a ni. Tunlai hnam inkhalhfal duhna rilru hian hnam tawng leh ziarang te kan ti thar leh chiam thin hi hnam hrang hrang kara inpumkhatna ti chhetu a ni thei dawn lawm ni. Mahni hnam tawng dik taka hman theih chu a tluktu a awm lo ve. Mahse, chutianga kan sawi lai chuan min ti hrangtu hi a awm tlat thin. Rev. Laichungnunga chuan “Kohhran inpumkhat theihna a nih dawn phawt chuan Kohhran tihdan te, in vawn dan te dah that phawt a tul a, tithei turin Pathianin min ko va, chutia kan tihtheih hunah inpumkhatna lamah ke kan pen ang” tiin a lo sawi a (Theo. Today p-3). Kan hnam zia te hi kan humhalh tur chu a ni reng a. Hnam hrang inkara inpumkhatna lo awm turin a hun leh a hmun a zirin kan dah that ngam a tul a ni. A tawi zawnga kan sawi dawn chuan ‘thinlung chapona kan dah that a ngai’ tihna a ni. Thomas Merton-a chuan, “No man is an Island” (Tumah thliarkar kan awm lo) mal din theih a ni lo, a ti. Kawng tin reng a inmamawh tawn leh inpuibawm tawn tur kan ni a. Hnamkhat member inpumkhatna ai chuan hnam hrang tam tak insuihkhawm chu a hlu zawk ngei ang.

Inpumkhatna hi chhungkua khat emaw, Kohhran pakhat emaw, Khawtlang pakhatah chauh a famkim thei lo. Nunhona kawngah kan nun phung a in ang lo em em a, kan eibar zawn dan thlengin a hrang thluah mai a. Chu bakah kan qualification thlengin khawpui leh thingtlang khua, hausa leh rethei te kan inthlau thei hle. Chuvangin heng thil zawng zawng remkhawma inpumkhata kan khawsak za ho theih nan hma lak dan tam tak a awm a. Chung zinga tlem a zawng chauh tarlang ve ta i la.

(a) Literature
Khawvelah hian hnam ropui tak tak an lo ding tawh thin a, mahse an tan hun thim a lo inher chhuakin an lo tluchhe leh thin. Chanchin chhui mi ho chuan, “Khawvelah hian civilization ropui tak tak sawmthum leh pakua zet an tluchhe tawh” an ti a. Khawvel ropuina te hian chuai hun an nei thin. Chutiang a nih laiin mi thiam tam tak te chuan Science lam thil ziakna reng reng chu a thar a piang chhiar la, Literature erawh chu a hlui a piang chhiar rawh, an ti thin. A chhan chu Science lam thil chuan hlui hun a nei a, lehkha bu erawh chu a ziaktu thih hnu kum za ral hnu pawhin a thu ken chu a danglam ve ngai lo a ni. Thil tum neia lehkha ziak hian thiltihtheihna ropui tak a nei a. A bik takin mihring ti hmasawn thei thuziak phei chuan nunhona kawngah inepna rapthlak tak tak pawh a ti dai thei a. Chu mai a ni lo, hriatna tlachhamte hnenah hriatna a pe a, mahni nun ngei pawh khalh ngil thei tawh lo te hnenah hmathlir thar a siam sak thin. Chuvangin zirna lama rual pawl te phei chuan theih tawp tak meuh kan chhuah a ngai a ni.

Literature an tih hi lehkha thu ziak hmanga hnathawhna, chhinchhiahna, kan inbiak pawh tawnna, kan inzirter theihna hmanraw thatak a ni a. Khawvel inhriat pawh tawnna a tan hmanrua tha tak a ni. Radio, TV, Telephone, Internet/Email etc., chi hrang hrangte hi kan inhriat pawh tawnna a ni a, computer/khawl-thluaknei kan tihte chu thil engkim chhinchiaha vawntat theihna a ni vek a. Heng Electronic hmanraw thate hi khawvela mi zawng zawngin awlsam taka hman theih a la ni lo. Mahse, Electric Current awm lo pawhin Literature chu mahni kutziak pawhin a buatsaih theih a ni. He Literature hmanga inzirtir hi mi tin tan tih theih a nih avangin a tangkai em em a. Computer hmang pha ve lo tan phei chuan Literature kan han tih bik hi a tangkai tak meuh a ni.

Thu leh hla hian mipui rilru leh nunphung, eizawnna thleng a kan in mihranna a ta chu min hui khawm a. Kawr khata luang za turin min zirtir thin. Thu ziak chuan hmun tina mite min nuih tirin min tah tir thei a. Hmangaihna lam thu ziak phei chuan vawn that a hlawh hle. A chhan chu a ziaktu leh a dawngtute inkaiah inpumkhatna tha tak a siam vang a ni. Hmun hla tak tak a chengte sap leh mizo etc., hnam hrangte min ti pumkhat thin a. Literature hi inpumkhatna a nih zia chu Kristian sakhaw Bible-a Pathian thil tum atangin a lang a ni. Kan Pathianin mihring a ruatbikte hmanga Literature a lo buatsaih avangin mihringte inkarah rem thu a lo leng thei a. Tawng leh nunphung inang lo tak tak te pawh cheng ho thei turin min buatsaih ta a ni. Khawchhak mite nen Pathian Literature hmangin rawng kan bawl za ho thei a. Chenna hmun leh ram chu hla hle mahse Pathian thu ziaka lo awm ta chuan beiseina hmun khatah min din tir a. Pathian Liturature ropui tak chuan a ringtu zawng zawngte Rinna hmun khat, Buptistma hmun khat min chan tir a. Mi zawng zawng kawr khat a luang zain a rual rem lo lai chhu tlang zel turin tunah hian Pathian chuan min beisei reng a ni. Football player ang kan ni a, kan inpumkhata kan tan rual poh leh kan tum (goal) chu kan thleng thei dawn a ni. Pathianin Literature hmanga misual a siam tha ang hian kei ni pawhin Literature hmanga rawngbawlna kan theih tawp tak meuh kan chhuah a ngai a ni.

(b) Hruaitute An Pawimawh
Chungnung ber nih tuma kan intlansiakna chuan ram leh hnam, kohhran leh khawtlang inpumkhat thei lovin mi hranga inngaihna leh inlakhranduhna lamah min hruai zo ta a. Kan hruaitu thenkhat ten theih tawp chhuaha inpumkhatna an zawn mek laiin lehlamah politics lama mi hrat khawkhengte an lo chhuak ve zel a. Heng mite avang hian kan kohhran leh khawtlang hi a that chhoh theih rualin min tichhe thei bawk a ni. Member mai nia kohhrana inhman te, hna chelh nei lova kohhran leh khawtlanga inhman te hi kan thei tawh thlawt lova. Hruaitu nih tumna rilru nei ran chhungin Pathian rawng kan bawl a. Tirhkoh Paulan Timothy-a hnenah “Tu pawh Kohhran hotua tan duh chuan hnathawh tha a duh a ni” a lo ti a, (1 Timothea 3: 1). He laia ‘hnathawh tha’ a tih tak hi pawhpha si lovin thuneihna (power) zawk chu kan duhber a nih thin avangin hnathain a tum ber chu kan thelh ta thin a ni. Tutenge kan lama tang thei ang tiin kan mit kan len vel ruai a, kan in kaihhruai dan dinglai kungpui chu kihthluk tumin theihtawp kan chhuah thin.

Kohhrana inpumkhatna lo parvul leh tur chuan hruaitute kan pawimawh tak zet a ni. Hruattute kan inpawhtawn a tul a. Hruaitute inkarah inphahhniamna thlarauin hmun a chan loh chuan indona rapthlak tak a chhuak thin a. Chu indo thawm rapthlak tak chuan mipui a ti chiaia. Hruaitute inkara inrelchhiatna rimchhe tak chuan inngaihnepna a hring a. Hetiang hun a lo thlen hian hruaitute hian mipui te hi hla takah kan um bo thin a ni tih kan hriat a tul. Hruaitu kan nih angin kan hruai a te chu kan awm dan zirtute an ni a. Hruaitute kan inpumkhat phawt chuan kan unit-ah remna tuihna a lo chikchhuak anga kumkhuain khawkhen pawh kan hlau tawh dawn lo a ni.

Hruaitu thenkhat chuan thuneihna pumhmawm kan tum thin. Chu chuan hruaitu leh mipui te inkarah inhuatna a thlen a, helna a chawk chhuak thin. Hruaitute hian kan memberte hi a tul hunah chuan an lakah rinna kan nghat ngam tur a ni. Miin kan chunga rinna a nghah ngam chuan kan theihna te sawr khawmin tih puitlin ngei kan tum thin a nih kha. Min ring ngam lo te laka kan rilru put dan pawh an laka thinurna a ni fo thin. Memberte chunga rinna kan nghah ngamna chuan inpumkhatna a siam a, inchawimawi tawnna a lo thleng a, Pathian ram hlimawm tak chu a lo thleng thin. Hruaitu hna hi hna tha a ni a. Hna tha a nihna phawk chhuak thei tur chuan kan memberte chu kan hre chiang tur a ni a. An chungah hmangaihnate, dawhtheihnate, thatnate, ngilneihnate, thinurna a lo thlen chang pawh a insumtheihnate kan lan tir thin tur a ni. Rorelna ah chauh hruaitu kan ni lo tih in hriat nawn fo a tha. Memberte harsatna chhut kian sak pawh kan kova innghat a ni. Harsatna laka zam chhe reng thin hruaitu kan nih chuan kan nihna chu bansan law law a tha zawk ang. Hruaitute hian kan hna chu bungrua kehsawm hma tak enkawltu kan ni tih hi kan hriat chuan kan inthlahdah hauh lo vang. Ngaihdan zehrang tam tak kara hruaitu han nih chu a van hreawm tak em! Mahse, Hruaitute zam lovin hma lama thil awm chu beisei chung zelin kan hna hautak tak mai hi hlim tak leh inrem takin i thawh za ang u.

3. Tlangkawmna
Thu tam tak kan sawi tawh a. A tawp ber a tan chuan Kohhran tiaktir ang chuan neih zawng zawng hmun khata chhung khawm a, a huhova chen chu a rem chang tawh lo a. Mahse, a lairil ber inpumkhatna erawh kan chhawm nun zel a tul a. Hmasang Kohhran ten tunlai Kohhran te rohlu min hnutchhiah a nih hrerengin kan vawng nung tlat tur a ni. Kohhran hmasawn zel nan ruahmanna tam tak chhawp chhuah tur kan hriat ngei ka ring. Chung ruahmanna kawng tam tak chu ti hlawhtling tur chuan Kohhran mipuite kan inpumkhat a pawimawh a. Hmasawnna kawng tam tak bul thut chu inpumkhatna chauh hi a ni. Chuvangin inpumkhatna hi department hrang hrang te hian kan neih makmawh a ni a. Inpumkhatna kan tlakchham hun chu kan kehsawm hun tur a ni. Chutiang bawkin inpumkhatna kan chawisan hun chu harhna ropui tak lo chhuah hun a ni bawk ang.

Eng department-ah pawh inpumkhatna chu nihna chihnih ten an vawng tha tur a ni. Chung mi te chu hruaitute leh mipui te kan ni. Kan pahnih inkar a that phawt chuan inpumkhatna hi hmelma pain min lak sak thei dawn hauhlo a ni. Mitinte hi kan sakhua, kan nun phung, kan hnam leh kan inchei dan danglam thin mahse inpumkhatnaah chuan kan inthen tur a ni lo. Lei tha (Pathian thu)ah chuan inchhung khawm ila, kan par chhuah dan chu in ang lo theuh mahse kan mawinate, kan rimtuinate chuan kan chhehvel hi luah khat se la, Kristian kan nih lan chhuah tirtu tha tak lo ni zel rawh se.

Ziaktu: Ramdinzaua (Tuingo)

Related Posts

Previous
Next Post »

I Ngaihdan Leh I Comment Hnutchhiah Te Kan Ngai Pawimawh A Ni. EmoticonEmoticon