Mizovin Pathian kan hriat dan chuan Pathian chu min siamtu, engkim tithei, engkim hria, engkima awm, mi thate malsawmtu leh misual hremtu a ni tih kan hria a. A hmingah chuan 'Pathian' kan ti a, vana awm niin kan hre bawk. 'Chung Pathian' kan ti deuh kher thin a ni. Kan thuthlungah chuan 'Sem sem dam dam, eibil thi thi' tih a ni a. Chuvangin Mizo zingah hian mihausa leh awmthei deuh te chuan an thil neih te hi mi dangte tawm theih zawngin an hmang a. Vawk an talh te, Sial an chhun te hian mipui vantlang eiturah an ngai a ni. Chuvangin, Mizo zingah hian mi rethei leh mipui vantlangte hian neinung leh hausa zar an zo nasa em em a ni.Pathian hi an zah em avangin Nu leh Pa hming kan sawi hreh ang deuh hian amah biakna lamah chuan 'SA' tih a ni a. Sabiak, tih hi Pathian bia tihna a ni a, chuvangin amah biakna chu 'Sakhua' tih a ni. Israel ten Jehova tih an hreh a, an zah a, 'JAA' an tih ang deuh hi a ni awm e. Chuvangin, Mizo Pa dik tak chu an puithu em em a, an fimkhur em em bawk. Thil tha lo, Pathian huat zawng nia an hriat chu an tu leh fa te pawh an zirtir ngun em em a ni. An thil hriat chian, Pathian huat zawng nia an hriat te chu an chhinchhiah tlat a. Tual thah te, uire te, rannung pawi khawih lo (Sahuai te, Hauhuk etc) sawisak te, vantlang kawng tih hnawk te, ramri a ruka sawn te, tawng tlahawlh chu hram tlahawlh an ti a, mi anchhe lawh te, nula ngaih chin luat te, chutiang chuan 'thianglo' an tih chu Thuthlung hluia kan hmuh nen hian a inang em em a ni.
Khuavang
Nitina min vengtu leh kan nun dan hretu chu 'Khuavang' an ti a, Thlarau Thianghlim kan tih ang hi a ni awm e. Malsawmna dawn an duh chuan 'Khua leh vang a awm ang chu' an ti thin. Pathian pawi khawih hlauva kan puithuna (superstition) a dik avang hian hnam dang aiin kan nungchang pawh a thain a danglam a ni an ti thin. Kan Pathian hriat dan pawh hi a dika an hriat avangin Pu Buanga te pawhin kan Bible an lehlin lai khan 'God' tih chu Pathian tiin an lo dah ve ta a ni. A hming tak hi pehhelin 'Khuanu' an ti bawk thin a. Mizote hian Pathian hi kan lo zah em em a ni. Chuvangin, amah kan biak dan pawh 'Sakhaw bia' kan lo ti ta a ni. Min hmangaihtu a nih erawh chu kan la hre tawk lo hle. Lal Isua kan rin atangin Pathian chu min hmangaihtu, Hmangaih Pathian a ni tih kan hre ve ta. Ringtu hmasa te pawh khan hlauhna aiin hmangaihtu a nih an lo hre ve ta a. "Entu a lang ta Isua" kan lo ti ta a ni.
Sakhaw Biak Dan
Pathian bia ti lovin Sakhaw bia kan ti thin a. Sakhaw biak nana an hman ber chu Vawkpa a ni. Hmanlai chuan khum aiah Vawkpa sutnghak an dah a, chu chu sakhaw biak nan an hmang a, kan hmuh ve chinah chuan vawkpa an vulh lai an talh tur apiang sakhaw biak nan an hmang thin a. Ka naupan laiin kan nu leh pain sakhaw biak nan kum tinin kan vawkpa sum nga vel hi an hmang thin a. Ka pa hi a pui thu em em mai a, Pathian thu kan awih hnu pawhin vawkpa-a sakhua a biak dawn chuan kan unauzain khum aiah min thut tlartir a. Zu tak tak ni lovin zu lem an siam a, haite (bur liang nei) ah a dah a, kan thla hual nan min intir diat diat thin a ni. Kan vawkpa talh pawh chu a zangthlur leh a sa tha, ruaitheh nana kan hman loh te chu kan khum zawn the-hlânah an dah vek a, chulai chu 'saban' an ti a. Nikhat a ral hma chuan khawih thiang lo a ni a, khua a lum deuh chuan a rim pawh a nam deuh thin a. Sa biakna a nih avangin ka pu Tirhkoh Zaluaia chuan a sa pawh a ei ve duh ngai lo. Pusachawn an tih, a ke pawh hawn a thiang lo. Hei hi Mizo (Luseiin) sakhua kan biak dan chu a ni.
Inthawina
Mizo chuan kan hlauh ber chu Ramhuai a ni a, chu chuan min khal thin a, kan dam lo thin a ni, an ti a. Chuvangin, kan inthawina hmingah chuan, Arkhal, Vawktekhal, Uikhal, Kelkhal an ti thin a, an hlauh ber chu Kelkhal hi a ni. Chu chu kela inthawi tihna a ni. Kei pawh ka naupan laiin sikserh ka vei a, Uikhalin min thawi a, ui thisen chu ka kaizaah te, ka kiukawnah te, ka thinhnunah te puithiamin a hnawih a ni.
Hei hi sakhaw bia ti lovin inthawi kan ti a, ramhuai tlawnna a ni a, kan hlauh ber chu ramhuai a ni. Ramhuai hi kan hlau em em a, amah tlawn nan kan ui leh ar leh ranin kan in thawi thin.
Heng bakah hian Pathian tih lawmnan kan ti a, Vanchung khal, kan ti a, Arpa hluisenin ramhnuaiah kan inthawi bawk thin a ni. Hei hi chu kan damloh vanga ti kan ni lo. Pathian awma kan rin avangin amah tihlawm nana tih a ni a. Chuvangin, Mizote hi 'Ramhuai bia' min tih chuan a dik lo, ramhuai kan be lo, kan hlauh vangin a hnenah kan inthawi thin a ni.
Kan Zosapte an lo chhuah khan "Lal Isua in rin chuan ramhuaiin a tina ngam tawh lovang che u, ramhuai aiin a lal zawk" an rawn tih khan mi tam takin an hming an pe a, Lal Isua an ring ta a. Hun rei vak lovah Mizoram hi Kristian ram tih a ni ta a ni. Chuvangin a tir atangin ramhuai chu an be ngai lo, 'Pathian an bia a, ramhuai erawh chu kan hlauh em avangin a hnenah kan inthawi mai a ni. Sakhua kan biak tak tak chu Pathian, Chunga Pathian, kan lo tih thin hi a ni.
Ka pa hi Mizo sakhua a biak lai chuan a puithu em em a, thianglo nia a hriat chu kan tih a phal ngai lo. A chang chuan mikhual biak te a phal lova, a chang chuan pum tlawh te a phal lova, a chang chuan kawmchar kawngkhar te hawn a phal lo tlat thin. Lal Isua a lo rin ve chinah chuan kan tluk ta lo hle a ni. A thih pawhin a Bible englai pawha a pawm reng leh a chhiar thin chu a ruang chungah, a thinhnun zawnah ka dah a, kan phum tel a ni. Pastor ka ni tawh a, mak in ti hlein ka ring.
Hei hi sakhaw bia ti lovin inthawi kan ti a, ramhuai tlawnna a ni a, kan hlauh ber chu ramhuai a ni. Ramhuai hi kan hlau em em a, amah tlawn nan kan ui leh ar leh ranin kan in thawi thin.
Heng bakah hian Pathian tih lawmnan kan ti a, Vanchung khal, kan ti a, Arpa hluisenin ramhnuaiah kan inthawi bawk thin a ni. Hei hi chu kan damloh vanga ti kan ni lo. Pathian awma kan rin avangin amah tihlawm nana tih a ni a. Chuvangin, Mizote hi 'Ramhuai bia' min tih chuan a dik lo, ramhuai kan be lo, kan hlauh vangin a hnenah kan inthawi thin a ni.
Kan Zosapte an lo chhuah khan "Lal Isua in rin chuan ramhuaiin a tina ngam tawh lovang che u, ramhuai aiin a lal zawk" an rawn tih khan mi tam takin an hming an pe a, Lal Isua an ring ta a. Hun rei vak lovah Mizoram hi Kristian ram tih a ni ta a ni. Chuvangin a tir atangin ramhuai chu an be ngai lo, 'Pathian an bia a, ramhuai erawh chu kan hlauh em avangin a hnenah kan inthawi mai a ni. Sakhua kan biak tak tak chu Pathian, Chunga Pathian, kan lo tih thin hi a ni.
Ka pa hi Mizo sakhua a biak lai chuan a puithu em em a, thianglo nia a hriat chu kan tih a phal ngai lo. A chang chuan mikhual biak te a phal lova, a chang chuan pum tlawh te a phal lova, a chang chuan kawmchar kawngkhar te hawn a phal lo tlat thin. Lal Isua a lo rin ve chinah chuan kan tluk ta lo hle a ni. A thih pawhin a Bible englai pawha a pawm reng leh a chhiar thin chu a ruang chungah, a thinhnun zawnah ka dah a, kan phum tel a ni. Pastor ka ni tawh a, mak in ti hlein ka ring.
Mizoten sakhua tia kan lo biak hi Pathian tak tak, Thuthlung Hluia mi hi a ang viau hian ka hria a, amaherawh chu kan inchhunga kan unau zaa, Sakhaw biak nan zulem kan han in chu Lalpa zanriah Sacrament pawh min ngaihtuah tir a ni. Vawi khat chu Saprama ka zin lai khan Summer School-ah College zirlai zahnih vel hi chawlhkar hnih kan zirtir thin a. Tuk khat chu Mizo Kristian kan nih hmaa kan rin dan min sawitir a, an hotu chuan 'Serampore-a Mizo naupang danglam bikzia mak kan ti thin a, tukinah chuan a chhan ka hre ta' a ti hial a ni. Lal Isua khawvel entu chu kan lo nei ta a, engah chuan thima kan hlauh thin chu kan hlau ta lo a ni.
"Ram zawng zawng chungah khaw thim tak a leng Entu a lang ta Isua. Halleluia Amen."
Ziaktu: Rev. Dr. H.S. Luaia
I Ngaihdan Leh I Comment Hnutchhiah Te Kan Ngai Pawimawh A Ni. EmoticonEmoticon